Drugi mostek betonowy (Fot. ze zbiorów autora)
Wkrótce kolejna rocznica odbudowy mostu na Izerze Orle – Jizerka. Przypomnijmy jego historię…
W 1901 r. wybudowano nowy most rozporowy na Izerze. Poprzedni zniszczyła wielka powódź z 1899 r. Nowa przeprawa była pionierskim rozwiązaniem budownictwa drogowego na terenie Śląska. Użyto bowiem do jej budowy żelbetonu, co kwalifikuje most jako wyjątkowy zabytków techniki. (…) Na większą skalę użycie żelbetonu na Dolnym Śląsku datuje się na początki XX w. Przodował w tym Wrocław, w którym zbudowano w tej technice zajezdnię tramwajową przy ul. Słowiańskiej (1908), dwie hale targowe (1908) oraz wpisaną niedawno na listę dziedzictwa światowego UNESCO Halę Stulecia (1912). Most na Izerze był więc budowla doprawdy wyjątkową. Pionierską w skali europejskiej.
Trzeci most jest drewniany (Fot. Waldemar Koczewski)
Użycie tak mocnego materiału podyktowane zostało zapewne troską wytrzymałość. Poprzednią przeprawę zniszczyła przecież powódź, a warunki atmosferyczne w Górach Izerskich są bardzo trudne. Budowa żelbetonowego mostu, poprzez stworzyła możliwość dogodnego połączenia pomiędzy osadą Orle, a wsią Jizerka i znacznie podniosła atrakcyjność turystyczną tego regionu.
Po II wojnie światowej w dawnym Karstal, odtąd nazwanym Orle, powstała strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Granica polsko-czechosłowacka z czasem stała się silnie strzeżona, w Górach Izerskich ustał praktycznie wszelki ruch turystyczny. (…) Zagrodzony drutem kolczastym most na Izerze istniał nieużytkowany prawdopodobnie do 1981 r. Został wysadzony przez oddziały Wojsk Ochrony Pogranicza. Czasem wymienia się też inne daty zniszczenia: 1979 r., lub okres stanu wojennego. W Szklarskiej Porębie niekiedy próbowano obarczyć tym czynem Czechów.
W połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. władze samorządowe Kořenova wystąpiły z inicjatywą odtworzenia przejścia granicznego przez Izerę. Wielkim orędownikiem powstania mostku był vice-starosta Kořenova Jaroslav Husak. Pomysł spotkał się z poparciem władz Szklarskiej Poręby i Towarzystwa Izerskiego. Po dziesięciu latach żmudnych procedur administracyjno-biurokratycznych, staraniem wielu ludzi dobrej woli, dnia 15 lipca 2005 r. turystyczne przejście graniczne Orle – Jizerka zostało oddane do użytku.
Przed surowym losem, ponownie drewnianego, mostku pilnuje św. Jan Nepomucen, wyrzeźbiony przez Macieja Wokana ze Szklarskiej Poręby. Na pamiątkę uroczystego otwarcia przeprawy łączącej oba państwa każdego roku, w rocznicę, na brzegu Izery spotykają się samorządowcy ze Szklarskiej Poręby, Harrachova i Kořenova.
Przemysław Wiater
Całość w magazynie Góry Izerskie
